راهنمای مسیر شغلی در شیمی: نگاهی به فرصت‌ها و موقعیت‌های شغلی در زمینه شیمی

دنیای شیمی خیلی گسترده‌تر از اون چیزیه که اغلب فکر می‌کنیم! شاید وقتی اسم شیمی میاد، سریع تصویر آزمایشگاه، بالون و روپوش سفید تو ذهنت بیاد، اما واقعیت اینه که زمینه‌های شغلی شیمی خیلی متنوع‌تر از این حرفاست. فرقی نداره تازه فارغ‌التحصیل شدی یا سال‌هاست که داری جایی کار می کنی ، شناخت موقعیت‌های شغلی شیمی می‌تونه کمکت کنه تا مسیر درستی رو برای آینده‌ی کاری‌ات انتخاب کنی. تو این مقاله می‌خوایم یه سر به دنیای مشاغل شیمی بزنیم و ببینیم چه فرصت‌هایی سر راهمون وجود داره. بخشی از این اطلاعات از یکی از سمپوزیوم های انجمن شیمی آمریکا (ACS) درباره‌ی مشاغل، کارآفرینی و تنوع شغلی جمع‌آوری شده.

مسیرهای شغلی سنتی در شیمی

به‌طور کلی، شیمیست‌ها توی سه حوزه‌ی اصلی مشغول به کار میشن:

صنعت: بیشتر شیمیست ها تو شرکت‌های صنعتی کار می‌کنند.

آموزش (دانشگاه و مدرسه): بخشی از دانش آموخته های شیمی که هنوز عطش دانش اندوزی و تحقیق دارند، ادامه ی مسیر شغلیشون رو در دانشگاه یا مدرسه دنبال می کنند که اونجا بیشتر روی تدریس و تحقیق متمرکزند.

دولت: ارگان‌های دولتی هم در سطوح مختلف به شیمیست ها احتیاج دارند و فرصت‌های شغلی مختلفی تو این بخش‌ها وجود داره.

حالا بریم جزء به جزء این  موارد رو بررسی کنیم تا درک بهتری در مورد موقعیت‌های شغلی شیمی و وظایف در هر بخش پیدا کنیم.

موقعیت‌های شغلی برای شیمیست ها  در صنعت

وقتی صحبت از زمینه های شغلی شیمی می‌شه، صنعت یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بخش‌هاست که تعداد زیادی از شیمیست هارو جذب می‌کنه. این حوزه پر از موقعیت های شغلی شیمی متنوعه که می‌تونه برای هرکسی با هر تخصص و علاقه‌ای یه گزینه ی مناسب داشته باشه.

• هوافضا/خودرو/حمل‌ونقل:

این بخش شامل شرکت‌هایی میشه که وسایل نقلیه، هواپیما و قطعات مرتبط باهاشون رو تولید می‌کنن.

• دامنه فعالیت:

تو این صنعت، شیمیست‌ها بیشتر روی توسعه و بهبود موادی مثل آلیاژهای سبک و مقاوم، پلیمرهای پیشرفته، مواد کامپوزیتی و پوشش‌های محافظ کار می‌کنند. این مواد باید بتونن شرایط سخت محیطی، دماهای بالا و فشارهای زیاد رو تحمل کنند.

• بازار کار در ایران: شرکت‌های خودروسازی بزرگ مثل ایران خودرو و سایپا، گروه بهمن، شرکت قطعات و شرکت‌های تولید کننده قطعات خودرو مثل عظام، شرکت کروز و شرکت‌های هواپیمایی مثل ایران ایر می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها تو این حوزه باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: علاوه بر دانش تخصصی شیمی، آشنایی با مهندسی مواد، علم پلیمر، خواص مواد و روش‌های آزمون مواد هم خیلی مهمه.

2. کشاورزی:

• دامنه فعالیت: شیمیست‌های این حوزه بیشتر روی تولید و فرمولاسیون کودهای شیمیایی، آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و سموم دفع آفات کار می‌کنن. همچنین، تحقیق و توسعه برای تولید محصولات جدید و بهبود محصولات موجود سازگار با محیط زیست هم از وظایفشونه.

• بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده سموم و کودهای کشاورزی دولتی مثل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی، شرکت های خصوصی مثل شرکت کود و سموم شیمیایی فارس، شرکت شیمیایی کشاورزی کیمیای سبز، شرکت آرمان سبز آدینه، شرکت کیمیا گوهر خاک از جمله ی این موارد هستند. آزمایشگاه‌های آنالیز خاک و آب، سازمان های دولتی مثل سازمان حفظ نباتات، مؤسسه تحقیقات خاک و آب و سازمان‌های تحقیقاتی کشاورزی هم در این زمینه فعالند و نیروی متخصص شیمیست در ساختارشون وجود داره.

• مهارت‌های مورد نیاز: علاوه بر دانش شیمی، آشنایی با زیست‌شناسی، کشاورزی، سم‌شناسی و قوانین و مقررات مربوط به سموم و کودها هم لازمه.

3. مواد شیمیایی پایه:

• دامنه فعالیت: این حوزه شامل تولید مواد شیمیایی پایه‌ای میشه که تو صنایع دیگه به عنوان ماده اولیه استفاده می‌شن. شیمیست‌های این حوزه، بیشتر روی بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، کنترل کیفیت محصولات و توسعه روش‌های جدید تولید کار می‌کنن.

بازار کار در ایران: شرکت‌های پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و کارخانه‌های تولید کننده مواد شیمیایی پایه می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن. از جمله شرکت های دولتی فعال در این حوزه میشه به شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت پالایش نفت بندرعباس اشاره کرد. شرکت های خصوصی فعال در این زمینه هم میشه به شرکت پتروشیمی پارس، شرکت پتروشیمی جم، شرکت پتروشیمی زاگرس، شرکت آریا پلیمر، شرکت پلیمر آریاساسول، شرکت پتروشیمی صدف خلیج فارس و… اشاره کرد.

• مهارت‌های مورد نیاز: دانش عمیق در شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی تجزیه، فرآیندهای شیمیایی و آشنایی با تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی از مهارت‌های ضروریه.
•  

4. محصولات بیوشیمیایی و دارویی:

• دامنه فعالیت: این حوزه خیلی گسترده است و شامل تولید انواع محصولات بیوشیمیایی مثل داروها، آنزیم‌ها، پروتئین‌ها، واکسن‌ها و محصولات تشخیصی میشه. شیمیست‌ها تو این صنعت نقش خیلی مهمی دارن. اونا تو بخش‌های مختلفی مثل تحقیق و توسعه، فرمولاسیون و تولید دارو، کنترل کیفیت، تضمین کیفیت و آزمایشگاه‌های دارویی مشغول به کار می‌شن. توسعه داروهای جدید، بهبود فرمولاسیون داروهای موجود، کنترل کیفیت مواد اولیه و محصولات، و انجام آزمایش‌های مختلف برای اطمینان از بی‌خطر بودن و مؤثر بودن داروها از جمله وظایفشونه.

• بازار کار در ایران: موسسات دولتی مثل مؤسسه واکسن و سرم‌سازی رازی و شرکت های خصوصی مثل شرکت بیوتکنولوژی آریوژن، سیناژن، شرکت داروسازی دکتر عبیدی، شرکت داروسازی سینا، شرکت‌های تولید کننده داروهای گیاهی مثل باریج اسانس و… از جمله مقاصد برای استخدام شیمیست هاست.

• مهارت‌های مورد نیاز: در حوزه ی دارویی دانش تخصصی در شیمی آلی، شیمی دارویی، فارماکولوژی، سم‌شناسی، فرمولاسیون دارویی، روش‌های آزمایشگاهی و آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به صنعت داروسازی و در حوزه ی محصولات بیوشیمیایی دانش تخصصی در بیوشیمی، زیست‌شناسی مولکولی، میکروبیولوژی، ژنتیک و آشنایی با روش‌های آزمایشگاهی پیشرفته از جمله مهارت‌های کلیدیه.

5. مواد ساختمانی:

• دامنه فعالیت: تو این صنعت، شیمیست‌ها روی توسعه و بهبود موادی مثل سیمان، بتن، گچ، عایق‌های حرارتی و صوتی، چسب‌ها و رنگ‌ها کار می‌کنن. این مواد باید خواص مکانیکی، شیمیایی و حرارتی مناسبی داشته باشن.
• بازار کار در ایران:  شرکت‌های تولید کننده مواد ساختمانی، شرکت‌های ساختمانی بزرگ و آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت مواد ساختمانی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن. از جمله ی این موارد در بخش دولتی میشه به شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شرکت سیمان تهران، شرکت سیمان فارس و شرکت های خصوصی مثل شرکت ایران رادیاتور، شرکت کاشی و سرامیک الوند، کارخانه آجر ایران نما اشاره کرد.
• مهارت‌های مورد نیاز: آشنایی با علم مواد، مهندسی عمران، خواص مواد، روش‌های آزمون مواد و استانداردهای ساختمانی از مهارت‌های مهمه.

6. پوشش‌ها/رنگ‌ها/جوهرها:

• دامنه فعالیت: شیمیست‌ها در این حوزه بیشتر روی فرمولاسیون و تولید انواع رنگ‌ها، پوشش‌ها و جوهرها با خواص مختلف مثل رنگ، براقیت، دوام، مقاومت به خوردگی، چسبندگی و … کار می‌کنن.

• بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده رنگ و رزین مثل شرکت رنگ و رزین سحر، شرکت رنگ الوان، شرکت رنگ پارس اشن، شرکت رنگ ساندورا، شرکت های تولید نوشت افزار مثل پنتر، شرکت‌های چاپ و بسته‌بندی و کارخانه‌های تولید کننده جوهر مثل شرکت جوهر افشان می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.

• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی پلیمر، رنگ‌ها، رزین‌ها، افزودنی‌ها و آشنایی با روش‌های آزمون رنگ و پوشش از مهارت‌های ضروریه.

7. الکترونیک/کامپیوتر/نیمه‌رساناها:

• دامنه فعالیت: این صنعت به شدت وابسته به شیمیست‌هاست، چون اونا مواد خیلی تخصصی مثل نیمه‌رساناها، عایق‌ها، مواد مغناطیسی و مواد نوری رو برای تولید قطعات الکترونیکی توسعه می‌دن.

• بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده قطعات الکترونیکی خصوصی مثل شرکت لامپ پارس شهاب، کابل ابهر و شرکت ها و سازمان های دولتی مثل شرکت صنایع الکترونیک ایران (صاایران)، سازمان فضایی ایران،  شرکت‌های مخابراتی مثل ایرانسل و همراه اول و شرکت‌های تولید کننده تجهیزات کامپیوتری می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.

• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی حالت جامد، فیزیک الکترونیک، علم مواد، نانوتکنولوژی و آشنایی با روش‌های ساخت و مشخصه‌یابی مواد از مهارت‌های مهمه.

8. صنایع غذایی:

• دامنه فعالیت: تو صنایع غذایی، شیمیست‌ها بیشتر روی کنترل کیفیت مواد اولیه و محصولات، توسعه محصولات غذایی جدید، بهبود روش‌های فرآوری و بسته‌بندی، و آنالیز مواد غذایی کار می‌کنن.

• بازار کار در ایران: کارخانه‌های تولید کننده مواد غذایی، آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت مواد غذایی، سازمان‌های استاندارد و تحقیقاتی و شرکت‌های تولید کننده افزودنی‌های غذایی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن. در بخش دولتی میشه به شرکت بازرگانی دولتی ایران، سازمان تعاون روستایی ایران و در بخش خصوصی به شرکت صنایع غذایی مینو، شرکت پاکدیس، شرکت کاله، شرکت شیرین عسل، شرکت بهنوش ایران اشاره کرد.

• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی مواد غذایی، میکروبیولوژی، بهداشت مواد غذایی، فرآوری مواد غذایی و آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به صنایع غذایی از مهارت‌های مهمه.

9. آزمایشگاه خدمات آنالیز مواد:

• دامنه فعالیت: این آزمایشگاه‌ها خدمات آنالیز رو به صنایع مختلف و پژوهشگرها ارائه می‌دن و برای انجام این آزمایش‌ها و تفسیر نتایجشون به شیمیست‌ها وابسته هستن.
• بازار کار در ایران: آزمایشگاه‌های خصوصی مثل شرکت پرتو رایان رستاک، آزمایشگاه‌های دولتی مثل آزمایشگاه سازمان زمین شناسی ، آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی تجزیه، آشنایی با دستگاه‌های آزمایشگاهی، روش‌های آنالیز، تفسیر نتایج و توانایی کار با نرم‌افزارهای مرتبط از مهارت‌های مهمه.

10. ابزارها:

• دامنه فعالیت: تو این بخش، شیمیست‌ها ممکنه تو طراحی، توسعه و ساخت ابزارها و تجهیزات آزمایشگاهی، صنعتی و … و کنترل کیفیتشون نقش داشته باشن.

بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده تجهیزات آزمایشگاهی مثل شرکت تجهیزات آزمایشگاهی آریا و شرکت درساتک، می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.

• مهارت‌های مورد نیاز: علاوه بر دانش شیمی، آشنایی با مهندسی مکانیک، الکترونیک، فیزیک و نرم‌افزارهای طراحی هم مهمه.

11. تجهیزات پزشکی/محصولات تشخیصی:

• دامنه فعالیت: شیمیست‌ها تو این حوزه بیشتر روی توسعه و تولید مواد و تجهیزات پزشکی مثل ایمپلنت‌ها، مواد زیست‌سازگار، کیت‌های تشخیصی، داروها و مواد ضدعفونی کننده کار می‌کنن.

• بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده تجهیزات پزشکی مثل شرکت تجهیزات پزشکی هلال ایران، شرکت تجهیزات پزشکی نوین ، شرکت تجهیزات پزشکی آرمان طب تجهیز، شرکت کیان طب، شرکت‌های داروسازی مثل سیناژن، بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.

• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در بیوشیمی، زیست‌شناسی، پزشکی، علم مواد، نانوتکنولوژی و آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به تجهیزات پزشکی از مهارت‌های مهمه.

12. فلزات/مواد معدنی:

• دامنه فعالیت: تو صنایع فلزی و معدنی، شیمیست‌ها بیشتر روی استخراج و فرآوری فلزات، آنالیز مواد معدنی، کنترل کیفیت محصولات و توسعه روش‌های جدید فرآوری و بهینه‌سازی فرآیندها کار می‌کنن.

• بازار کار در ایران: شرکت‌های معدنی مثل شرکت معدنی و صنعتی گل گهر، شرکت سنگ آهن مرکزی ایران، کارخانه‌های ذوب آهن مثل شرکت فولاد مبارکه اصفهان ، کارخانه‌های تولید کننده فولاد و سایر فلزات مثل شرکت ملی صنایع مس ایران، شرکت مس سرچشمه، شرکت فولاد خوزستان، شرکت فولاد آلیاژی ایران، و آزمایشگاه‌های تجزیه و تحلیل مواد معدنی مثل زرآزما یا سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.

• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی معدنی، متالورژی، زمین‌شناسی، فرآیندهای استخراج و آشنایی با تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی از مهارت‌های مهمه.

13. صنعت کاغذ و مواد سلولزی:

• دامنه فعالیت: تو صنعت کاغذ، شیمیست‌ها بیشتر روی تولید خمیر کاغذ، سفید کردن کاغذ، بهبود کیفیت کاغذ و توسعه کاغذهای خاص با کاربردهای مختلف کار می‌کنن.

بازار کار در ایران: ازجمله مواردی که شیمیست ها میتونن در اون ها مشغول به کار بشن میشه به شرکت کاغذ پارس، صنایع چوب و کاغذ مازندران، شرکت صنایع سلولزی ایران و صنایع پوشش کاغذ البرز اشاره کرد.

14. مراقبت شخصی:

• دامنه فعالیت: تو این صنعت، شیمیست‌ها بیشتر روی فرمولاسیون و تولید انواع محصولات آرایشی و بهداشتی مثل کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها، صابون‌ها، عطرها و لوازم آرایش کار می‌کنن. این محصولات باید علاوه بر کیفیت و کارایی، بی‌خطر و سازگار با پوست و مو هم باشن.
• بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده لوازم آرایشی و بهداشتی مثل شرکت‌های یونیلیور ایران، شرکت گل‌افشان، شرکت پاکشو و شرکت‌های تولید کننده محصولات آرایشی و بهداشتی گیاهی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: علاوه بر دانش تخصصی شیمی، آشنایی با پوست و مو، فرمولاسیون محصولات آرایشی و بهداشتی، مواد اولیه، روش‌های آزمون و کنترل کیفیت و قوانین و مقررات مربوط به این صنعت هم مهمه.

15. نفت/گاز طبیعی:

• دامنه فعالیت: تو صنعت نفت و گاز، شیمیست‌ها بیشتر تو پالایشگاه‌ها، واحدهای پتروشیمی و شرکت‌های اکتشاف و تولید نفت و گاز مشغول به کار می‌شن. اون‌ها روی فرآیندهای پالایش نفت و گاز، تولید محصولات پتروشیمیایی، کنترل کیفیت محصولات، تحقیق و توسعه برای بهبود فرآیندها و تولید محصولات جدید و … کار می‌کنند.
• بازار کار در ایران: شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و شرکت‌های پتروشیمی خصوصی مثل پتروشیمی پارس و پتروشیمی جم می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی آلی، شیمی تجزیه، فرآیندهای شیمیایی، مهندسی نفت، آشنایی با تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی و نرم‌افزارهای مرتبط با صنعت نفت و گاز از مهارت‌های ضروریه.

16. صنعت پلاستیک‌:

• دامنه فعالیت: شیمیست‌ها تو صنعت پلاستیک بیشتر روی توسعه و تولید انواع پلیمرها، بهبود خواص پلاستیک‌ها، تولید پلاستیک‌های خاص با کاربردهای مختلف، بازیافت پلاستیک‌ها و کنترل کیفیت محصولات پلاستیکی کار می‌کنن.
• بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده مواد پلاستیکی، شرکت‌های تولید کننده محصولات پلاستیکی، شرکت‌های بازیافت پلاستیک و شرکت‌های تولید کننده قطعات پلاستیکی برای صنایع مختلف می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی پلیمر، علم مواد، فرآیندهای تولید پلاستیک، خواص مواد، روش‌های آزمون و کنترل کیفیت و آشنایی با استانداردهای مربوط به صنعت پلاستیک از مهارت‌های ضروریه.

17. صنعت لاستیک:

• دامنه فعالیت: تو صنعت لاستیک، شیمیست‌ها بیشتر روی توسعه و تولید انواع لاستیک‌های طبیعی و مصنوعی، بهبود خواص لاستیک‌ها، تولید ترکیبات لاستیکی برای کاربردهای مختلف، و کنترل کیفیت محصولات لاستیکی کار می‌کنن.
• بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده لاستیک مثل شرکت‌های بارز، کویر تایر و ایران تایر، شرکت‌های تولید کننده قطعات لاستیکی برای صنایع مختلف و شرکت‌های بازیافت لاستیک می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی پلیمر، علم مواد، فرآیندهای تولید لاستیک، خواص مواد، روش‌های آزمون و کنترل کیفیت و آشنایی با استانداردهای مربوط به صنعت لاستیک از مهارت‌های ضروریه.

19. صابون‌/مواد شوینده/سورفکتانت‌ها:

20. دامنه فعالیت: شیمیست‌ها تو این صنعت بیشتر روی فرمولاسیون و تولید انواع صابون‌ها، مواد شوینده، شامپوها، مایع ظرفشویی و سایر مواد شوینده و پاک کننده کار می‌کنن. این محصولات باید علاوه بر قدرت پاک کنندگی مناسب، بی‌خطر و سازگار با پوست و محیط زیست هم باشن.
21. بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده مواد شوینده و پاک کننده مثل شرکت‌های پاکشو، شرکت گلرنگ، شرکت یونیلیور ایران، شرکت مَن و شرکت‌های تولید کننده مواد شوینده و پاک کننده ی برپایه نانو می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
22. مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی آلی، شیمی تجزیه، فرمولاسیون مواد شوینده و پاک کننده، مواد اولیه، روش‌های آزمون و کنترل کیفیت و قوانین و مقررات مربوط به این صنعت هم مهمه.

23. مواد شیمیایی تخصصی (fine chemicals):

• دامنه فعالیت: این صنعت روی تولید مواد شیمیایی با ارزش بالا و حجم کم برای کاربردهای خاص تمرکز داره. شیمیست‌ها تو این حوزه بیشتر روی سنتز و خالص‌سازی این مواد، تحقیق و توسعه برای تولید مواد جدید و بهبود فرآیندهای تولید کار می‌کنن.
• بازار کار در ایران: شرکت‌های تولید کننده مواد شیمیایی تخصصی، شرکت‌های داروسازی مثل شرکت بیوسان فارمد، توفیق دارو، مروارید دارو شرکت‌های بیوتکنولوژی، شرکت‌های تولید کننده نانو مواد مثل بهین نانو و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی معدنی، روش‌های سنتز و خالص‌سازی، آشنایی با تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته و توانایی حل مسئله از مهارت‌های مهمه.

20. صنعت نساجی:

• دامنه فعالیت: تو صنعت نساجی، شیمیست‌ها بیشتر روی رنگرزی و تکمیل پارچه‌ها، بهبود خواص پارچه‌ها، تولید پارچه‌های خاص با کاربردهای مختلف و کنترل کیفیت محصولات نساجی کار می‌کنن.
• بازار کار در ایران: کارخانه‌های نساجی، کارخانه‌های رنگرزی و تکمیل پارچه مثل شرکت رنگرزی و تکمیل پارچه بهرنگ، شرکت‌های تولید کننده الیاف مصنوعی و شرکت‌های تولید کننده پوشاک می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در شیمی رنگ، شیمی الیاف، فرآیندهای رنگرزی و تکمیل، آشنایی با تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی و استانداردهای مربوط به صنعت نساجی از مهارت‌های ضروریه.

21. شرکت های تحقیقاتی بیوتکنولوژی:

• دامنه فعالیت: این بخش روی تحقیق و توسعه بیوتکنولوژی تمرکز داره و از شیمیست‌ها برای توسعه فناوری‌ها و محصولات جدید استفاده می‌کنه.
• بازار کار در ایران: شرکت‌های بیوتکنولوژی مثل شرکت بیوتکنولوژی نوین دانش ، شرکت‌های داروسازی مثل آریوژن، شرکت‌های تولید کننده محصولات کشاورزی و دامی مثل شرکت فن‌آوری زیستی طبیعت‏‌گرا (بایوران) ، و مراکز تحقیقاتی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در بیوشیمی، زیست‌شناسی مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، آشنایی با روش‌های آزمایشگاهی پیشرفته و توانایی کار تیمی از مهارت‌های مهمه.

22. سایر تولیدات:

• دامنه فعالیت: این دسته شامل صنایع تولیدی مختلف دیگه‌ای میشه که ممکنه برای اهداف گوناگون، شیمیست‌ها رو استخدام کنن. بازار کار در ایران: با توجه به گستردگی این حوزه، شرکت‌های تولیدی مختلفی می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن. در زمینه ی های صنایع تولید کننده چسب؛ میشه به شرکت صنایع شیمیایی غفاری، رزین؛ گروه صنعتی پرنیان رزین سبز ، جوهر؛ شرکت برنا شیمی آریا ، مواد منفجره؛ شرکت اکتوژن ، مواد آتش‌بازی؛ شرکت ناری سپهر سپنتا و …اشاره کرد.
• مهارت‌های مورد نیاز: با توجه به نوع صنعت، مهارت‌های مورد نیاز هم متفاوت خواهد بود. اما به طور کلی دانش تخصصی شیمی، آشنایی با فرآیندهای تولید، کنترل کیفیت و ایمنی از مهارت‌های مهم به شمار می‌رن.

23. شرکت تحقیقاتی مستقل یا قراردادی:

• دامنه فعالیت: این شرکت‌ها، تحقیقات رو به صورت قراردادی برای شرکت‌های دیگه انجام می‌دن و شیمیست‌ها رو برای پروژه‌های تحقیقاتی مختلف استخدام می‌کنن.
• بازار کار در ایران: شرکت‌های تحقیقاتی خصوصی مثل شیمیچی، شرکت‌های مشاوره، و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در زمینه‌های مختلف شیمی، توانایی انجام تحقیقات، حل مسئله، کار تیمی، و نگارش گزارش‌های علمی از مهارت‌های مهمه.

24. سازمان غیرانتفاعی:

• دامنه فعالیت: بعضی از سازمان‌های غیرانتفاعی، شیمیست‌ها رو برای کارهای تحقیقاتی، تهیه ی گزارش یا سایر فعالیت‌های مرتبط استخدام می‌کنن.
• بازار کار در ایران: سازمان‌های مردم‌نهاد، سازمان‌های حامی محیط زیست و مؤسسات خیریه می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: با توجه به نوع فعالیت سازمان، مهارت‌های مورد نیاز هم متفاوت خواهد بود. اما به طور کلی، دانش تخصصی شیمی، توانایی انجام تحقیقات، و تعهد به اهداف سازمان از مهارت‌های مهمه.

25. شرکت خدمات خصوصی:

• دامنه فعالیت: این بخش ممکنه شیمیست‌ها رو برای مدیریت کیفیت آب، تولید برق و سایر فرآیندها استخدام کنه.
• بازار کار در ایران: شرکت‌های آب و فاضلاب، شرکت‌های تولید برق، و شرکت‌های تولیدی که دارای واحدهای تصفیه آب و فاضلاب هستن می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی شیمی، آشنایی با فرآیندهای تصفیه آب و فاضلاب، آشنایی با استانداردهای کیفیت آب، و توانایی کار با دستگاه‌های آزمایشگاهی از مهارت‌های مهمه.

26. خدمات حرفه‌ای – علمی/مهندسی/حقوقی:

• دامنه فعالیت: شیمیست‌ها با دانش تخصصی ممکنه تو شرکت‌های مشاوره، حقوقی ، بیمه یا مهندسی کار پیدا کنن.
• بازار کار در ایران: شرکت‌های مشاوره مهندسی مثل خانه مهندسی شیمی ایران ، خانه مهندسی شیمی ایران ، شرکت‌های حقوقی، شرکت های بیمه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در زمینه‌های مختلف شیمی، توانایی تحلیل و حل مسئله، و مهارت‌های ارتباطی از مهارت‌های مهمه.

27. مؤسسات تحقیقاتی:

بعضی از این مراکز وابسته به صنعت هستن و بعضی دیگه همکاری نزدیکی با دانشگاه‌ها دارن. 

• دامنه فعالیت: مؤسسات تحقیقاتی، شیمیست‌ها رو برای تحقیق و توسعه دانشگاهی استخدام می‌کنن که معمولا شامل مطالعات پایه و کاربردی می‌شه.
• بازار کار در ایران: دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی دولتی و خصوصی، و پژوهشگاه‌ها می‌تونن محل‌های مناسبی برای استخدام شیمیست‌ها باشن.
• مهارت‌های مورد نیاز: دانش تخصصی در زمینه‌های مختلف شیمی، توانایی انجام تحقیقات، نگارش مقالات علمی، و آشنایی با روش‌های تحقیق از مهارت‌های مهمه.

نقش‌ها و وظایف شیمیست ها در صنعت

در بخش موقعیت های شغلی شیمی در صنعت، کارها خیلی متنوع اند و بسته به تخصص و علاقه، می‌تونی وارد یکی از این زمینه‌ها بشی: 

تحقیق و توسعه (R&D) :

تحقیقات بنیادین: این بخش شامل بررسی سوالات علمی بنیادی بدون کاربرد خاص میشه و در اون روی مسائل پایه‌ای علم  و تئوری‌های جدید کار می‌کنن.

مهارت‌های لازم:

• • • تسلط بر دانش شیمی و اصول علمی
    • مهارت‌های تحقیقاتی قوی و تفکر انتقادی
    • خلاقیت و توانایی ارائه ایده‌های جدید
    • توانایی نگارش مقالات علمی و گزارش‌های پژوهشی

تحقیقات کاربردی: این شیمیست‌ها روی توسعه کاربردهای عملی دانش علمی، اغلب با اهداف خاص محصول یا فرآیند، تمرکز دارن و در این بخش روی تبدیل کشفیات علمی به محصولات و فناوری‌های قابل استفاده تمرکز دارن.

مهارت‌های لازم:

• • • تسلط بر دانش شیمی و زمینه‌های مرتبط
    • مهارت در طراحی آزمایش و انجام تحقیقات
    • توانایی حل مسئله و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه
    • آشنایی با نرم‌افزارها و ابزارهای مورد نیاز

مدیریت  R&D: این متخصصین تیم‌های تحقیق و توسعه و پروژه‌های علمی رو رهبری و مدیریت می‌کنن.

مهارت‌های لازم:

• • • مهارت‌های رهبری و مدیریت تیم
    • دانش فنی و تخصصی در زمینه شیمی
    • توانایی برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه‌ها
    • مهارت‌های ارتباطی و بین فردی قوی

خدمات آنالیز و کنترل کیفیت:

شیمیست‌های این بخش، نمونه‌ها رو با روش‌های مختلف آزمایش و تحلیل می‌کنن. در این بخش باید اصول شیمی تجزیه رو خوب بدونن وبتونن به خوبی با دستگاه‌های آنالیز کنند و داده‌ها رو تفسیر کنن.

آنالیز مواد: نمونه‌های شیمیایی رو برای بررسی کیفیت و ترکیبشون آنالیز می‌کنن.

کنترل کیفیت: مطمئن می‌شن که محصولات تولیدی استانداردهای لازم رو دارن.

مهارت‌های لازم:  

• • • مسلط به اصول شیمی تجزیه
    • آشنایی با دستگاه‌های آزمایشگاهی (مانند HPLC، GC-MS،ICP-OES،ICP-MA، XRD،XRF، NMR  و …)
    • توانایی تفسیر داده‌های آزمایشگاهی
    • درک فرآیندهای شیمیایی و تولید
    • آشنایی با روش‌های کنترل کیفیت و آزمون‌های مربوطه
    • دقت بالا و توجه به جزئیات
    • توانایی حل مشکلات و ایرادات تولید

توسعه فرآیندها: 

توسعه فرآیندهای تولید: روش‌های تولید رو از مقیاس آزمایشگاهی به صنعتی تبدیل می‌کنی.

مدیریت اطلاعات شیمیایی:

  این دسته با اطلاعات، نوشته‌ها و پایگاه‌ داده های شیمیایی سر و کار دارن. در این بخش مهارت‌های مدیریت اطلاعات، تحلیل داده‌ها و آشنایی با منابع اطلاعات شیمیایی براشون خیلی مهمه.

مهارت‌های لازم:  

• • • توانایی جستجو و بازیابی اطلاعات از منابع مختلف
    • آشنایی با پایگاه‌های داده شیمیایی (مانند SciFinder ، Reaxys  و …)
    • مهارت‌های تحلیل داده‌ و اطلاعات
    • توانایی سازماندهی و مدیریت اطلاعات

برنامه‌نویسی و تحلیل داده:

این گروه از ترکیب دانش شیمی با برنامه‌نویسی برای طراحی ابزارهای آنالیز و تحقیق و توسعه مواد شیمیایی استفاده می‌کنن. در این بخش مهارت تو زبان‌های برنامه‌نویسی، تحلیل داده‌ها و طراحی نرم‌افزار ضروریه.

مهارت‌های لازم:  

• • • آشنایی با زبان‌های برنامه‌نویسی (مانند  Python، Java  و …)
    • مهارت در تحلیل داده‌ها و طراحی نرم‌افزار
    • توانایی استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی شیمی (مانند  Gaussian، ChemDraw  و …)

مشاوره و خدمات تخصصی: 

مشاوره علمی و صنعتی و ارائه راهکارهای مرتبط با علم شیمی به شرکت‌ها و سازمان‌ها برای حل یک چالش یا افزایش بهره وری در کارشون.

مهارت‌های لازم:  

• • • تسلط بر دانش شیمی
    • توانایی حل مسئله و ارائه راه‌حل‌های مناسب
    • مهارت‌های ارتباطی قوی (کتبی و شفاهی)
    • توانایی مذاکره و متقاعد کردن

آنالیز جرم‌شناسی و قانونی:

متخصصین این حوزه از روش‌های شیمیایی جهت بررسی شواهد برای اهداف قانونی استفاده می‌کنن. مثلا در اداره ی پلیس یا در پزشکی قانونی، واحدهای شیمی برای آنالیز مواد مخدر یا وجود سموم در جنازه وجود دارند. برای آشنایی بیشتر با این حوزه میتونید به کتاب شیمی جنایی تالیف حمید نجارزادگان سری بزنید.

مهارت‌های لازم:

• • • مسلط به شیمی تجزیه و روش‌های آنالیز
    • دقت بالا و توجه به جزئیات
    • آشنایی با علوم قانونی و قوانین مربوطه
    • توانایی ارائه گزارش‌های دقیق و مستند

مدیریت صنعتی و اجرایی:

این شغل شامل مدیریت تولید، فروش و عملیات تجاری میشه وشامل مدیریت عمومی(غیرتحقیقاتی) میشه. این افراد به مهارت‌های رهبری، شم تجاری، تفکر استراتژیک و درک صنعت شیمی نیاز دارن و همچنین باید بتونن با بخش تحقیقات شرکت هم ارتباط داشته باشن.

مهارت‌های لازم:

• • • مهارت‌های رهبری و مدیریت
    • شم تجاری و تفکر استراتژیک
    • درک صنعت شیمی و بازارهای مرتبط
    • توانایی برقراری ارتباط با بخش‌های مختلف شرکت

ایمنی، بهداشت و قوانین: 

بخش HSE کارخانجات، مراکز خدماتی و واحدهای معدنی و … یکی از بخش های فعال اونهاست. شیمیست‌های این بخش، از ایمن بودن تولید مواد شیمیایی و رعایت مقررات زیست‌محیطی اطمینان حاصل می کنند. آشنایی با خطرات مواد شیمیایی و بررسی MSDS مواد موجود در اون واحد، تدوین شیوه نامه ی ایمنی در اون واحد تولیدی و بررسی روند انجام کارها منطبق با اون استانداردها و همینطور مسئولیت ارزیابی و اصلاح فرایندهای مخاطره آمیز بر عهده ی کارشناس HSEه.

مهارت‌های لازم:

• • • آشنایی با خطرات مواد شیمیایی و روش‌های ایمنی
    • تسلط بر قوانین و مقررات ایمنی و زیست‌محیطی
    • توانایی بازرسی و ارزیابی ایمنی محیط کار
    • مهارت‌های گزارش‌دهی و مستندسازی

بازاریابی و فروش:

این افراد تو تبلیغ و فروش محصولات شیمیایی فعال هستن. این بخش به مهارت هایی مثل مذاکره و بازاریابی و داشتن درک خوب از محصولات و کاربردهاشون نیاز داره.

مهارت‌های لازم:

• • • مهارت‌های ارتباطی قوی (کتبی و شفاهی)
    • مهارت‌های بین فردی و مذاکره
    • آشنایی با اصول بازاریابی و فروش
    • تسلط بر دانش فنی محصولات شیمیایی

ثبت اختراعات و حقوق مالکیت فکری: 

این بخش روی حفاظت از مالکیت معنوی (IP) مربوط به اختراعات شیمیایی تمرکز داره. اگه به مسائل حقوقی و قوانین علاقه داری می‌تونی در مراکز ثبت اختراعات و پتنت و مالکیت فکری کار کنی. برای افراد فعال در این موقعیت شقلی داشتن دانش حقوق ثبت اختراع، مدیریت مالکیت معنوی و مهارت‌های تحلیلی قوی مهمه.

مهارت‌های لازم:

• • • آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به مالکیت معنوی
    • مهارت‌های تحلیلی و حقوقی
    • توانایی نگارش و بررسی قراردادها
    • تسلط بر دانش فنی اختراعات شیمیایی

آموزش و توسعه نیروها: 

تدریس و آموزش کارکنان: آموزش کارمندان در مورد فرآیندهای شیمیایی و محصولات جدید.

مهارت‌های لازم:

• • • تسلط بر دانش شیمی و روش‌های تدریس
    • مهارت‌های ارتباطی قوی (کتبی و شفاهی)
    • توانایی ارائه مطالب به صورت جذاب و قابل فهم
    • صبر و حوصله و علاقه به آموزش

توسعه کسب‌وکار:

کمک به توسعه استراتژی‌های رشد برای شرکت‌های فعال در حوزه شیمی. 

موقعیت‌های شغلی در زمینه ی آموزش

حوزه‌ی آموزش و دانشگاهی خودش چند دسته مختلف داره: 

مدارس (ابتدایی و متوسطه): همیشه به دبیر‌های علوم، شیمی و در برخی مدارس دبیر  پژوهش نیاز هست، پس اگه به تدریس علاقه داری این گزینه می‌تونه برات عالی باشه. جدای از این بخش ها اگر مهارتت در انتقال نکات و شیوه های تدریس مثال زدنیه میتونی توی بخش المپیاد یا کنکور فعالیت کنی. این حوزه ها هنوز به کلی آدم علاقمند نیاز داره تا بتونه دانش آموزا رو به بهترین نتیجه (که گرفتن رتبه ی خوب در المپیاد و کنکوره) برسونه.

دانشگاه‌ها: اگر دوران دانشجوییت معدل خوبی داشتی، کلی مقاله چاپ کردی و احیانا روابط خوبی با اساتید سابقت داری استخدام در دانشگاه میتونه گزینه ی خوبی برات باشه. اینجا معمولاً هم تدریس می‌کنی و هم مقاله چاپ می کنی و از امتیازاتش بهره مند میشی. بسته به نوع دانشگاهی که فعالیت می کنی حقوق و مزایایی خواهی داشت و البته سختی هایی هم ممکنه سر راهت باشه. مثلا ممکنه نتونی با دانشجوها تعامل سازنده داشته باشی یا کلی ایده داری ولی امکانات دانشگاه نمیذاره که به اون استانداردهایی که توی ذهنته برسی. دانشگاه ها در ایران شامل دانشگاه های سراسری (که خودشون رتبه بندی دارند و بعضی هاشون مثل دانشگاه صنعتی مالک اشتر یا دانشگاه جامع امام حسین شرایط خاص گزینشی رو دارن)، دانشگاه آزاد ، دانشگاه پیام نور ، علمی کاربردی و موسسات غیر انتفاعی میشه. رفته رفته بعضی از اساتید بسته به شرایط و شهرتشون وارد سمت های اجرایی مثل ریاست دانشکده، مدیریت مراکز تحقیقاتی، ریاست دانشگاه و یا حتی سمت هایی مثل وزیر میشن. مثال این مورد رو  میشه در مورد وزیر سابق علوم دید که پله های ترقی رو از استاد دانشگاهی تا ریاست دانشگاه بو علی سینای همدان و در نهایت وزارت علوم طی کرد. با همه ی این توضیحات اگر علاقه به محیط دانشگاه داری و “استاد” خطاب شدنت و تدریس و کارهای تحقیقاتی برات جذابیت داره، احتمالا این محیط میتونه برات مناسب باشه.

نکات کلیدی در شغل‌های دانشگاهی

تدریس: بخش اصلی کار در زمینه ی آموزش، تدریسه و همه‌ی مؤسسات آموزشی به معلم و استاد نیاز دارن. 

تحقیق: توی دانشگاه‌هایی که پژوهش محور هستند، اساتید باید روی پروژه‌های تحقیقاتی کار کنند و برای جذب بودجه و انتشار مقاله تلاش کنند.

خدمات آموزشی و اجرایی: اساتید علاوه بر تدریس و تحقیق، میتونند توی جلسات سیاستگذاری و یا کمیته‌های کارشناسی در مورد مسائل ملی شرکت کنند و نظر کارشناسی بدند.

مسیرهای شغلی غیرسنتی برای شیمیست ها‌

بجز مسیرهای معمولی مثل صنعت، دانشگاه و دولت، شیمیست ها می‌تونن وارد مسیرهای غیرسنتی بشن و از مهارت‌های خودشون به شیوه‌های جدید استفاده کنن. 

مدیریت کسب‌وکار: مهارت‌های تحلیلی و حل مسئله شیمیست ها تو این حوزه‌ها خیلی ارزشمنده. 

فروش و بازاریابی: دانش فنی تو فروش محصولات شیمیایی و دارویی نقش مهمی داره. 

حقوق مالکیت فکری و پتنت: شیمیست ها‌هایی که به حقوق علاقه دارن، می‌تونن تو زمینه ثبت اختراعات و مالکیت فکری کار کنن. 

رگولاتوری و رعایت استانداردهای محیط ‌زیستی: بررسی و اجرای مقررات ایمنی و زیست‌محیطی. 

نویسندگی علمی: فعالیت در زمینه روزنامه‌نگاری علمی و تولید محتوای آموزشی. 

مدیریت انتقال فناوری دانشگاهی: کمک به تجاری‌سازی ایده‌های دانشگاهی. 

سرمایه‌گذاری خطرپذیر: شیمیست هایی که درک خوبی از کسب‌وکار دارن، می‌تونن تو شرکت‌های سرمایه‌گذاری فعالیت کنن. 

ویژگی‌های کلیدی این مسیرها

انعطاف‌پذیری: نیاز به خلاقیت و تطبیق مهارت‌های علمی با نقش‌های جدید. 

مهارت‌های ارتباطی: توانایی توضیح مفاهیم علمی برای افراد غیرمتخصص. 

نگرش کارآفرینانه: برخی از این مسیرها مثل انتقال فناوری نیاز به دید تجاری دارن.

امیدواریم که این محتوا دید بهتری رو راجع به موقعیت های شغلی شیمیست به شما داده باشه. اگر شما هم در شرکت یا موقعیت شغلی کار می کنید که در این مقاله به اون اشاره نشده، خوشحال میشیم که اون رو به برامون کامنت کنید.